Ο χαλκός, ως φυσικό στοιχείο, βρίσκεται παντού στον κόσμο γύρω μας. Η ζωή έχει εξελιχθεί με την φυσική του παρουσία και ο ανθρώπινος οργανισμός έχει αναπτύξει βιολογικούς μηχανισμούς για την διαχείριση των προμηθειών του. Ο χαλκός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ισορροπημένη διατροφή, που συνιστάται από γιατρούς και διαιτολόγους.

Ο χαλκός δεν παράγεται από τον οργανισμό μας. Λαμβάνεται από διάφορες εξωτερικές πηγές. Ως φυσικό στοιχείο υπάρχει σε πολλά τρόφιμα και στο νερό. Το πεπτικό μας σύστημα απορροφά την απαραίτητη ποσότητα για τη διατήρηση της καλής μας υγείας μέσω ενός συστήματος ρύθμισης, που ονομάζεται ομοιόσταση. Αυτός ο μηχανισμός ρυθμίζει και κατακρατά την απαιτούμενη ποσότητα χαλκού για τον ανθρώπινο οργανισμό, και αποβάλλει τον υπερβάλλοντα.

Η μαύρη σοκολάτα είναι μια καλή πηγή χαλκού

Σύμφωνα με τις οδηγίες διατροφής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι ενήλικες συνήθως χρειάζονται 1-2 mg χαλκού στην καθημερινή τους διατροφή. Ευτυχώς, μπορούμε να τον προμηθευτούμε από πολλά διαφορετικά τρόφιμα. Η μαύρη σοκολάτα, τα χορταρικά, τα όσπρια, οι φακές, τα καρύδια, τα εντόσθια (ήπαρ, νεφρά) και τα οστρακοειδή, περιέχουν χαλκό και παρέχουν ουσιαστικά ωφέλη για την υγεία.

Σχεδόν κάθε κύτταρο του σώματος μας χρησιμοποιεί χαλκό, όπου μαζί με τον σίδηρο και τον ψευδάργυρο, αποτελεί το τρίο των απαραίτητων μεταλλικών στοιχείων, για την εύρωστη λειτουργία του οργανισμού μας. Πολύ απλά, χωρίς χαλκό, ο εγκέφαλος, τα νευρικά συστήματα και τα καρδιαγγειακά συστήματα, δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν κανονικά.

Τα ωφέλη του χαλκού στην υγεία μας είναι πολλά. Ο χαλκός είναι απαραίτητος κατά την διάρκεια της ανάπτυξης των βρεφών, στην δημιουργία ισχυρών οστών, στην ωρίμανση των ερυθρών και των λευκών αιμοσφαιρίων, στην μεταφορά του σιδήρου, στον μεταβολισμό της χοληστερόλης και της γλυκόζης, στη συστολή των καρδιακών μυών, στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλά και καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικής αντιοξειδωτικής του άμυνας.

Επί πλέον ο χαλκός συμβάλλει στην αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων, στην διατήρηση υγιούς δέρματος και συνδετικού ιστού, στην επούλωση των πληγών, στην δομική ακεραιότητα και λειτουργία της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων, καθώς και στην ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων. Τέλος είναι απαραίτητος για την σωστή δομή και λειτουργία των κυκλοφορούντων κυττάρων του αίματος, όπως επίσης και στον σχηματισμό των κυττάρων του ανοσοποιητικού μας συστήματος (λευκά αιμοσφαίρια), διατηρώντας μία υγιή και αποτελεσματική ανοσολογική αντίδραση, με την παραγωγή και αποθήκευση ενέργεια στις «μονάδες παραγωγής» των κυττάρων μας, που είναι τα μιτοχόνδρια. Η παρουσία του χαλκού στην διατροφή, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις έγκυες γυναίκες, τα έμβρυα και τα νεογέννητα μωρά. Η συνιστώμενη από τον Π.Ο.Υ. καθημερινή απαίτηση για χαλκό, είναι 20 mg/kg σωματικού βάρους για ενήλικες και 50 mg/kg σωματικού βάρους για παιδιά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), ο μεγαλύτερος κίνδυνος που συνδέεται με τον χαλκό, είναι η πιθανή ανεπάρκειά του, ακόμη και για τις αναπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης ή της βόρειας Αμερικής. Η ανεπάρκεια του χαλκού μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, όπως αναιμία, προβλήματα στην καρδιά ή κυκλοφορίας, ανωμαλίες των οστών ακόμη και επιπλοκές στη λειτουργία του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήματος, των πνευμόνων, του θυρεοειδούς, του παγκρέατος και των νεφρών. Οι ηλικιωμένοι, καθώς και οι θηλάζουσες και έγκυες γυναίκες, οι οποίοι χρειάζονται περισσότερο χαλκό στη διατροφή τους, επηρεάζονται ιδιαίτερα όταν δεν λαμβάνουν την απαιτούμενη ποσότητα σε χαλκό. Η άποψη αυτή αντανακλάται στην επιτροπή εθελοντικής αξιολόγησης κινδύνου της Ε.Ε., η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι ορισμένοι πολίτες της Ε.Ε., διατρέχουν κίνδυνο ανεπάρκειας χαλκού, όπως για παράδειγμα οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

Πηγή: European Food Safety Authority.

Ορισμένα τρόφιμα είναι ιδιαίτερα πλούσια σε χαλκό. Αυτά είναι τα καρύδια (κυρίως τα φιστίκια βραζιλίας και
τα κάσιους), οι σπόροι (κυρίως παπαρούνας και ηλίανθο), τα ρεβίθια, το συκώτι και τα στρείδια. Τα φυσικά τρόφιμα όπως τα δημητριακά, το κρέας και τα ψάρια, περιέχουν γενικά αρκετό χαλκό για να παράσχουν μέχρι και το 50% της απαιτούμενης πρόσληψης χαλκού σε μια ισορροπημένη διατροφή.

Η ομοιοστασία του χαλκού, εξισορροπεί την πρόσληψη και την απέκκριση του χαλκού, για την κάλυψη των αναγκών του σώματος σε συνεχή βάση. Η οξεία δηλητηρίαση από χαλκό είναι ένα σπάνιο γεγονός, το οποίο περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στην τυχαία κατανάλωση διαλυμάτων νιτρικού χαλκού ή θειικού χαλκού, τα οποία θα πρέπει να διαφυλάσσονται στο σπίτι με ασφαλή τρόπο, ούτως ώστε να μην είναι εύκολη η πρόσβασή τους. Αυτά και τα οργανικά άλατα χαλκού είναι ισχυρά εμετικά και οι ακούσιες μεγάλες δόσεις συνήθως απορρίπτονται με τον έμετο. Η ικανότητα ενός υγιούς ανθρώπινου συκωτιού να εκκρίνει χαλκό είναι σημαντική και η χρόνια δηλητηρίαση από χαλκό είναι πολύ σπάνια. Οι λίγες περιπτώσεις που έχουν αναφερθεί, αφορούν σε ασθενείς με ηπατική νόσο.

Ο χαλκός χρησιμοποιείται ως φάρμακο για χιλιάδες χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας των πληγών στο στήθος και του καθαρισμού του πόσιμου νερού. Πιο πρόσφατα, επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει, ότι ο χαλκός βοηθά στην πρόληψη της φλεγμονής στην αρθρίτιδα και παρόμοιες ασθένειες. Διεξάγονται έρευνες για φάρμακα κατά του έλκους καθώς και αντιφλεγμονώδη φάρμακα που περιέχουν χαλκό για την χρήση τους στην ακτινολογία ως και για την θεραπεία σπασμών και επιληψίας. Παρόλο που δεν υπάρχουν επιδημιολογικά αποδεικτικά στοιχεία ότι ο χαλκός μπορεί να αποτρέψει την αρθρίτιδα, υπάρχουν ισχυρισμοί ότι το χάλκινο βραχιόλι ανακουφίζει από τέτοια συμπτώματα.

Απολύτως. Τα φυτά και τα ζώα απαιτούν χαλκό για φυσιολογική τους ανάπτυξη και τον μεταβολισμό τους. Χωρίς την απαραίτητη ποσότητα χαλκού στα εδάφη, τα φυτά θα έχουν μειωμένες αποδόσεις, μειωμένη ποιότητα φυτικών προϊόντων, αυξημένη ευαισθησία σε ασθένειες και σε σοβαρές περιπτώσεις, αδυναμία καλλιέργειας.